Yükseliş Dönemi sadrazamları


Hersekli Ahmet Paşa II. Beyazıt saltanatında 1497-1498 ve 1503-1506 ve Yavuz Sultan Selim saltanatında 1515-1516 yılları arasında sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.

Hadim Ali Paşa (sonradan "Şehit Hadim Ali Paşa" şeklinde anılmıştır) II. Beyazıt saltanatında 1501-1503 ve 1509-1511 yılları arasında sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır. Şehzade Selim (Yavuz Sultan Selim), Şehzade Korkut ve şehzade Ahmed'in taht kavgaları sırasında Şehzade Ahmed'i desteklemiş 1511'de İran ile yapılan savaş sırasında ölmesi Yavuz Sultan Selim'in işine gelmiştir.

^{Koca Mustafa Paşa, Osmanlı devlet adamlarındandır. Babasının adı Abdüssamed’dir. Fatih Sultan Mehmed Han (1451-1481) devrinde saraya alınarak, Enderun’da eğitim ve öğretim gördü. 1481’de Hazinedârbaşı, 1482’de Kapıcılar Kethüdası olup, 1489-1492 tarihleri arasında Kapıcıbaşılık yaptı. 1490’da Roma’ya gönderilip, Sultan İkinci Bâyezîd Han (1481-1512) tarafından kardeşi Cem Sultan’a gönderilen nâme ve hediyeleri götürdü. 1495’te Avlonya, 1497’de Gelibolu Sancakbeyi oldu. 1498’de Rumeli Beylerbeyliğine tâyin olundu.}

^{Koca Mustafa Paşa, Rumeli Beylerbeyi olarak, Sultan İkinci Bâyezîd Han devrinde, Osmanlı-Venedik Harbinde, 1499 İnebahtı Seferinde, burasının karadan kuşatılmasına memur edildi. Ağustos 1499’da İnebahtı Kalesinin anahtarlarını teslim aldı. 1501’de vezir oldu. İkinci vezirken, 1511’de Vezîr-i âzam tâyin edildi. Sultan İkinci Bâyezîd Handan sonra Yavuz Sultan Selim Han da onu Vezîr-i âzamlıkta bıraktı. Fakat Yavuz Sultan Selim Hanın saltanatının ilk yıllarında olan Şehzâdeler Meselesi hâdiselerine adı karışınca, 1512 yılında Bursa’da öldürüldü. Koca Mustafa Paşanın kabri Pınarbaşı’nda Bursa Mevlevîhanesi karşısındadır. İstanbul’da “Koca Mustafa Paşa” semtinde kendi adıyla anılan câmi, imâret, medrese, mektep ve tekkeden meydana gelen bir külliye, Eyüp’te câmi, Rumeli’nde Yenice-i Karasu’da imâret, Nevrekop’da câmi ve mektep yaptırmıştır.}

^{Dukakinoğlu Ahmet Paşa Yavuz Sultan Selim saltanatında 1514 Aralık ile 1515 Mart tarihleri arasında toplam iki buçuk ay sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.}

^{Arnavut kökenli bir hristiyandı. Arnavutluk'u yönetmiş bir aileden gelmekteydi. Kendi iradesi ile müslüman olup Osmanlı hizmetine girmiş ve hızla yükselerek Yavuz'un, Çaldıran Savaşı dönüşünde veziriazamlığa getirilmişti. Ayrıca Yavuz Selim'in kızkardeşinin damadıydı. Yavuz Selim, Amasya'da kışladığı sırada, ilkbaharda tekrar İran üzerine gidileceği heberi ile yeniçeri ayaklandı. Yeniçeriler, Dukakinoğlu Ahmed Paşa ile vezir Piri Paşa'nın evleri bastılar, Divan'a gelerek bağırıp çağırdılar. Yavuz Selim olay hakkında yaptırdığı gizli soruşturma sonucu olayın Dukakinoğlu Ahmed Paşa'nın tertibi olduğunu öğrendi. Bunun üzerine Dukakinoğlu Ahmed Paşa, 1515 yılının mart ayında Yavuz Selim'in eliyle önce hançerlendi, sonra da yığıldığı yerde akhadımağaları tarafından kafası kesildi.[1]}

^{Kökenin Rum, Sırp yada Hırvat olması konusunda çeşitli rivayetler vardır. Ancak yeniçerilikten gelme bir devşirmedir. Rumeli beylerbeyi iken kubbealtı veziri olmuştur. Ridaniye savaşı sırasında, Osmanlı ordusu Mısır çöllerini geçerken tam onbeşbin deve ile ordunun su gereksinimini karşılamıştır. Bu başarısı nedeniyle, vezir-i azam Hadim Sinan Paşa şehit düşünce 8 gün içinde vezir-i azam ve Mısır valiliğine atanmıştır. Bu iki görevin verdiği güç ile hemen bir rüşvet ve haraç düzeni kurmuştur. Bunun duyulması üzerine Mısır valiliğine Çerkez Hayır Bey getilmiş, kendisi sadece vezir-i azam bırakılmıştır. Sefer dönüşü Yavuz Sultan Selim yolda "Mısır arkamızda kaldı" demiştir. Valiliğin elinden alınması nedeniyle serzenişte bulunmuş ve "Evet, bu kadar zahmet çekildi. Ordunun yarısı kumlar içinde mahvoldu. Mısır'ı yine böyle Çerkezler elinde bırakacağımız bilinseydi, zahmet çekilip buraya kadar gelinmezdi" demiştir. Bu sitem nedeniyle öfkeden çılgına dönen Yavuz Sultan Selim hemen orada kellesini vurdurmuştur.[1]}

Piri Mehmet Paşa Yavuz Sultan Selim saltanatının son yıllarında ve Kanuni Sultan Süleyman saltanatının ilk yıllarında 25 Ocak 1518 - 27 Haziran 1523 tarihleri arasında beş yıl beş ay iki gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.

Konya Aksaray'da Zincirlikuyu medresesi müderrislerinden meşhur Cemaleddin Aksarayî torunlarından olup babası ulemâdan Mehmed Celâleddin b. Ahmed Çelebi'dir. Ana tarafından soyu Larende (Karaman)'de medfun Mevlâna Hamazatüddin'dir. Amasya'da, yetişmiş, medrese tahsili görmüş, kadılık etmiş ve daha sonra devlet hizmetine girip II. Beyazıt zamanında Anadolu defterdarı olmuştur.

Pirî Mehmed Çelebi, başdefterdarlıkla Çaldıran seferine iştirak etmiş, bir harp meclisinde söylemiş olduğu sözler Sultan Selim'in takdirini kazanmış ve seferden dönüşte Nahcivan'a gelindiği zaman azlolunan Mustafa Paşa'nın yerine vezir olmuştur (25 Şaban 920 ve Ekim 1514). Hersekzade Ahmed Paşa'nın son defa vezir-i âzamlıktan azlinde, Pirî Paşa da azil ve emekli edilmiş ve Yavuz'un Mısır seferine hareketi üzerine İstanbul muhafızı tayin olunmuştur (922 H. 1516 M.).

Mısır'dan dönüşte Yunus Paşa'nın îdamı üzerine İstanbul'dan getirtilerek Şam'da pâdişâhla buluşup vezir-i âzam tayin edildi (924 Muharrem 1518 Ocak) ve Yavuz Sultan Selim'in vefatına kadar mevkiini muhafaza ettiği gibi oğlu Sultan Süleyman'a da üç sene vezir-i âzamlık yaptıktan sonra 13 Şaban 929 - 28 Haziran 1523'de vezaret haslarıyla emekli edildi.